Het graag goed willen doen is een positieve goede eigenschap vanuit een positieve intentie. Je inzetten en kwaliteit willen leveren heeft er vast voor gezorgd dat je mooie prestaties hebt neergezet. Die hoge lat die je jezelf oplegt is dus helemaal niet verkeerd. Zodra de hoge verwachtingen echter een dwingend karakter krijgen, ga je onrealistische verwachtingen en hoge eisen aan jezelf stellen en gaat het knellen.
Wat is perfectionisme
Onder perfectionisme verstaan we gedrag waarbij je de dingen altijd perfect wilt doen en je hier volledig voor inzet. Een aantal kenmerken van perfectionisme zijn:
- Het kan altijd beter of meer;
- je vindt het erg belangrijk dat andere mensen positief over je denken;
- je kunt het jezelf maar moeilijk vergeven als je fouten maakt;
- je twijfelt vaak over jezelf en de kwaliteit die je levert;
- je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel en houdt graag de controle.
Gezond perfectionisme
Iedereen heeft wel eens perfectionistische trekjes. Daar is niets mis mee. Streven naar beter helpt je om af en toe nét even dat tandje extra bij te zetten. Met gezonde inspanning ben je gericht op gezonde prestaties en groei.
Ongezond perfectionisme
Het wordt ongezond als je geen keuzevrijheid meer ervaart in je gedrag, veel angst hebt om te falen, heel hard bent voor jezelf en altijd het beste van jezelf verwacht. Je mentale gezondheid komt onder druk te staan door jouw angst en de negatieve gedachten die je hebt. Het voelt namelijk nooit goed genoeg, ondanks alle moeite die je er in stopt. Fouten maken voelt als falen en je stelt altijd hoge eisen aan jezelf.
Wie naar perfectie streeft, streeft naar een onhaalbaar doel. Steeds komen nieuwe uitdagingen om de hoek kijken die jouw aandacht en energie opeisen. En als je bij alles volledige inzet van jezelf eist, put je jezelf op den duur uit. Met als negatieve gevolgen stress en misschien zelfs een burn-out. Jouw inspanning heeft dan niet meer te maken met gezonde prestaties en groei.
Waar het bij perfectionisme eigenlijk om gaat
Bij perfectionisme draait het in essentie om goedgekeurd en geaccepteerd worden. Door dingen perfect te willen doen, probeer je jezelf te beschermen tegen de pijnlijke gevoelens van afwijzing en kritiek.
Mocht je kritiek krijgen, dan zet het je aan om nóg beter je best te doen. Je zoekt bevestiging en richt je daarbij op de ander. Als perfectionist heb je de belemmerende overtuiging dat alleen als je het perfect doet, je door anderen gezien en gewaardeerd zult worden. Daar haal je je eigenwaarde vandaan. Vandaar dat dit vaak gepaard gaat met een verminderd zelfvertrouwen en een laag zelfbeeld.
Perfectionisten hebben deze overtuiging meestal al ontwikkeld tijdens het opgroeien. Als kind werden ze bijvoorbeeld alleen geprezen voor de goede cijfers of als ze thuis heel gehoorzaam waren of veel voor iemand deden.
Perfectionisme verlagen
Fouten maken is menselijk en imperfecties horen bij het leven – we maken allemaal fouten. Het is dan ook fijn om te weten dat je zelf iets aan je perfectionisme kunt doen. Onderstaande stappen en oefeningen helpen je hierbij.
-
Erkennen en concreet maken
Het is heel moeilijk je gedrag te veranderen als je niet daadwerkelijk erkent dat je een probleem ervaart. Als je erkent dat je perfectionisme je in de weg zit, neem je jezelf serieus en begin je je focus te verleggen naar jezelf i.p.v. de ander.
Maak het probleem concreet door de volgende vragen te beantwoorden:
– Beschrijf drie voorbeelden waarbij je perfectionisme deze week aan bod is gekomen. Waar heb je veel energie in gestoken en voelt nog steeds alsof het niet goed genoeg is?
– Stel dat je deze drie dingen een tandje minder had gedaan. Wat zou dan het gevolg zijn? Welke belemmerende gedachten komen dan op? Waar ben je bang voor?
Herken je de kritische stem in je hoofd? Dit is je innerlijke criticus die jou streng toespreekt. De innerlijke stem streeft naar perfectie en zorgt in eerste instantie dat je moeite hebt met imperfecties en dat je niet kunt accepteren als je een fout maakt. Deze innerlijke criticus heeft je tot mooie prestaties aangezet, maar als deze doorslaat, zorgt het voor zelftwijfel en ben je aan het focussen op wat niet goed is. Je kunt je voorstellen dat dit een negatief effect heeft op je zelfvertrouwen.
Herken deze kritische stem bij jezelf door na te gaan:
– Welke kritische gedachten had je bij de drie voorbeelden die je genoteerd hebt? Wat is het favoriete woord of de favoriete zin van jouw kritische stem?
– Als jouw kritische stem aan het woord is, welk gevoel geeft je dat?
-
Afstand nemen
Je bént niet je kritische stem. Je kunt jezelf leren wat afstand hiervan te nemen, door je kritische stem een gekke naam te geven en te bedenken hoe deze eruit ziet. Zodra je merkt dat deze weer aan het woord is, kan je bijv. tegen jezelf zeggen ‘Daar is mijn kritiek miep weer’ en je inbeelden hoe deze tekeer gaat. Daarna heb je zelf de keuze wat je met dit commentaar gaat doen
Hieronder een oefening om afstand te kunnen nemen van je perfectionisme:
– Hoe ziet jouw kritische stem er uit? Hoe praat deze en welke gekke naam hoort daarbij?
– Teken jouw kritische stem of zoek een passende afbeelding.
– Merk op wanneer hij/zij weer aanwezig is en zeg vervolgens tegen jezelf ‘Ik hoor je commentaar. Ik ga zelf beslissen wat ik er mee ga doen’
Aandacht voor zelfcompassie helpt je om naast die kritische stem ook ruimte te geven aan jezelf. Het helpt je met het opbouwen van zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld. Dit doe je bijvoorbeeld door te gaan oefenen met mild en liefdevol voor jezelf zijn en op een milde manier tegen jezelf te praten.
Hieronder een oefening om met zelfkritiek om te gaan:
– Pak een vel papier. Schrijf aan de linkerkant alle zelfkritiek. Schrijf aan de rechterkant de compassievolle tegenhangers hiervan.
– Noteer minstens vier positief geformuleerde uitspraken, waaronder: Ik gun mezelf…….omdat | Ik ben oké, want….. | De kwaliteiten die ik meer voor mezelf ga inzetten zijn…… Dit levert me op dat…..
Leren tevreden te zijn met wie je bent en wat je doet is spannend. Begin daarom met het aanpakken van iets kleins, zodat je hierin vertrouwen kunt opbouwen.
– Wat is het eerste waarbij je de lat iets mag verlagen?
– Benoem iets kleins wat je morgen al anders gaat doen.
– Schrijf op hoe dit ging en wees hierbij mild naar jezelf. Elke dag heb je weer nieuwe kansen om het anders te doen!
– Wat ga je overmorgen anders doen? En daarna?
Samen aan de slag met goed is goed genoeg
Wil je graag meer regie over jouw energie, meer rust ervaren en je tevreden voelen? Weer genieten en minder moeten van jezelf? Als coach kan ik je verder helpen. Je bent welkom voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek met mij of een van de andere coaches van Coachfinder.
